سوخت جت

سوخت جت، قلب تپنده هواپیماهای مدرن و بالگردها است. این سوخت مخصوص موتورهای توربوجت، توربوفن و توربوپراپ طراحی شده و به هواگردها اجازه می‌دهد تا به آسمان پرواز کنند. از هواپیماهای مسافربری غول‌پیکر گرفته تا جنگنده‌های پیشرفته و بالگردهای امدادگر، همگی به نوعی به سوخت جت وابسته‌اند. سوخت جت که از فرآورده‌های نفتی تصفیه شده به دست می‌آید، دارای ترکیبات خاص و استانداردهای کیفی بسیار دقیق است تا بتواند عملکرد بهینه موتور را تضمین کند. در ادامه، به بررسی انواع سوخت جت و ترکیبات تشکیل‌دهنده آن خواهیم پرداخت و به این پرسش پاسخ خواهیم داد که چرا این سوخت برای پرواز هواپیماها ضروری است.

سوخت جت

انواع سوخت جت

سوخت جت، قلب تپنده هواپیماهای مدرن است. این مایع حیاتی، نه تنها به هواپیماها بال می‌بخشد، بلکه نقش مهمی در عملکرد، ایمنی و برد پروازی آن‌ها ایفا می‌کند. تاریخچه سوخت جت، سفری پر فراز و نشیب از ابتدایی‌ترین ترکیبات نفتی تا فرمولاسیون‌های پیچیده امروزی را نشان می‌دهد. از زمان جنگ جهانی دوم تاکنون، دانشمندان و مهندسان همواره در تلاش برای بهبود خواص سوخت جت و تطبیق آن با نیازهای روزافزون صنعت هوانوردی بوده‌اند. در این مقاله، به بررسی انواع مختلف سوخت جت از جمله JP-1 تا JP-8 می‌پردازیم و به طور خلاصه به ویژگی‌ها، مزایا و معایب هر یک خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید تا به دنیای پیچیده و جذاب سوخت جت قدم بگذاریم.

1- سوخت JP-۱

این  سوخت که توسط فرانک وایت کشف شد دارای نقطه انجماد پایین بوده یا میتوان گفت که همان نفت است و ویژگی اصلی این سوخت این است که بیشترین گرما را در واحد حجم تولید میکند و از خاصیت روغن کاری خوبی برخوردار است. از معایب این نوع سوخت میتوان این مشکلات را بیان کرد که روشن کردن موتورها در هوای سرد با این نوع سوخت مشکل است و یا در ارتفاعات سبب خاموش شدن موتور ها می گردد

2- سوخت JP-۲

این سوخت در سال 1945 ساخته شد و از ترکیب بنزین و نفت به وجود می آید که بیشترین درصد این سوخت را نفت تشکیل میدهد. اما متاسفانه سوخت جی پی 2 به دلیل پیشرفت سریع و زیاد صنعت هواپیمایی نتوانست پاسخگوی نیاز باشد اما پیش زمینه ای برای تهیه سوخت های بعدی شد.

3- سوخت JP-۳

این سوخت که پس از سوختJP-2 آمد ترکیبی از 65 تا 70 درصد بنزین و 30 تا 35 درصد نفت می باشد استفاده این سوخت باعث شد مشکل روشن نشدن موتور ها در سرما برطرف شود و همچنین روشن کردن موتور ها در ارتفاعات بهبود یابد اما از مشکلات شایع این سوخت این است که گرایش زیادی به بخار شدن دارد که سبب خاموش شدن موتور ها میشود.

4- سوخت JP-۴

این سوخت در سال 1951 از ترکیب 65 درصد گازوئیل و 35 درصد نفت تهیه شده است اما فشار تبخیر ان بسیار پایین است که بین 2 تا 3 پوند فشار است. کاهش فشار تبخیر باعث کاهش سوخت در تانک می گردد و خاموش شدن موتور بر اثر تبخیر شدن سوخت کاهش می یابد. علامت نانو این سوخت F40 می باشد.

5- سوخت JP-۵

این سوخت دارای نقطه اشتعال نسبتا بالایی است یعنی 140 درجه فارنهایت و کم تبخیر می شود برد تقطیری آن 550-350 درجه فارنهایت بوده و یکی از ویژگی های این نوع سوخت این بوده است که نقطه انجمادش 55- درجه فارنهایت می باشد و مشکل روشن کردن موتور ها در ارتفاعات و هوای سرد را حل کرده و علامت ناتو آن F44 است.

6- سوخت JP-۶

این نوع سوخت فقط برای هواپیماهایی است که دارای موتور موتور جت و سرعت آن‌ها ما فوق صوت باشد استفاده و تولید میگردد. نقطه انجماد این سوخت 65- درجه فارنهایت است بنابراین سوخت مناسبی برای هوای بسیار سرد و ارتفاعات بالا است و قابل گفتن است که نام و علامت ناتو این نوع سوخت F44 است.

7- سوخت JP-۷

این سوخت برای ماموریت های ویژه  نظامی ساخته شده است  و در هواپیماهای نظامی مورد استفاده قرار میگیرد و جای گزین مناسبی برای سوخت جی پی 4 می باشد. سوخت جی پی 7 تقریبا شبیه جی پی 5 است اما اشتعالی مثل سوخت های نفتی دارد و علامت ناتو آن F44 است.

8- سوخت JP-۸

این سوخت شامل ترکیباتی مانند باز دارنده انجماد آب درون سوخت بازدارنده خوردگی موتور توسط سوخت روان کننده و مواد الکتریسیته ساکن می باشد. در ساختار جی پی 8 میزان بنزین که ماده ای سرطان زا و هگزان که ماده سمی است کاهش یافته است.

کیفیت سوخت جت

کیفیت سوخت جت به عنوان خون حیاتی هواپیماها عمل می‌کند و نقش بسیار مهمی در عملکرد ایمن و کارآمد موتورهای جت ایفا می‌کند. سوخت با کیفیت بالا، احتراق کامل و یکنواختی را تضمین می‌کند که منجر به تولید نیروی رانش قوی‌تر، کاهش مصرف سوخت و کاهش آلایندگی می‌شود. علاوه بر این، سوخت جت با کیفیت بالا، از تشکیل رسوبات و خوردگی در موتور جلوگیری می‌کند که می‌تواند به عمر مفید موتور آسیب برساند. در نهایت، استانداردهای بالای کیفیت سوخت جت، ایمنی پرواز را به شدت افزایش می‌دهند و از بروز مشکلات فنی در حین پرواز جلوگیری می‌کنند.

تعیین کیفیت سوخت جت

تعیین کیفیت سوخت جت یک فرآیند دقیق و حیاتی است که مستقیماً بر عملکرد و ایمنی هواپیما تأثیر می‌گذارد. برای اطمینان از کیفیت سوخت جت، از مجموعه‌ای از آزمون‌ها و استانداردهای بین‌المللی استفاده می‌شود. یکی از ابزارهای مهم در این زمینه، مواد افزودنی رنگی مانند “FIA Dyed Gel, ASTM D1319 کد ALK-PS-250-DG” محصول شرکت Paragon Scientific است. این ژل رنگی به عنوان یک نشانگر قابل رویت در سوخت استفاده می‌شود و به مهندسان و تکنسین‌ها کمک می‌کند تا نشت سوخت را به سرعت شناسایی کرده و از بروز مشکلات جدی جلوگیری کنند. علاوه بر این، از طریق آزمون‌های مختلفی مانند اندازه‌گیری چگالی، نقطه اشتعال، محتوای آب و ناخالصی‌ها، کیفیت سوخت جت مورد ارزیابی قرار می‌گیرد تا مطمئن شویم که سوخت مورد استفاده، تمام استانداردهای ایمنی و عملکردی را برآورده می‌کند.

FIA Dyed Gel, ASTM D1319 کد ALK-PS-250-DG

ماده مرجع تایید شده (CRM) سوخت جت

ماده مرجع تایید شده (CRM) سوخت جت یک استاندارد بسیار دقیق و قابل اعتمادی است که برای بررسی کیفیت و مشخصات سوخت جت مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده که توسط آزمایشگاه های معتبر تولید و گواهی می شود، دارای خواص فیزیکی و شیمیایی کاملا مشخص و ثابتی است. با مقایسه مشخصات سوخت تولید شده با مشخصات CRM، می توان به دقت بالایی کیفیت سوخت را ارزیابی کرده و اطمینان حاصل کرد که سوخت تولید شده مطابق با استانداردهای تعیین شده است. CRM سوخت جت در کنترل کیفیت تولید سوخت، کالیبراسیون دستگاه های اندازه گیری و تحقیقات و توسعه سوخت های جدید نقش بسیار مهمی ایفا می کند.